O prošlim vremenima na ovom području nema mnogo da se kaže, ne zbog nedostatka arheološke građe ili historijskih podataka, nego zbog činjenice da se ovdje stoljećima nije ništa mijenjalo izuzev ratova koji su pomjerali granice osvajača ovog dijela naše zemlje.
Interesantno je međutim, pomenuti da pronađeni ostaci kultura iz bronzanog doma na brdu Gradina kod Ozrena ukazuju da je područje ove općine bilo naseljeno još u prahistoriji.
Arheološki nalazi iz bakrenog doma u naselju Bokavići, koje se pod istim imenom spominje još 1512. godine, pokazuju da su ljudi iz svojih naselja sa okolnih obronaka Majevice, Konjuha i Ozrena u ovom dijelu Sprečanske kotline nalazili pogodne uslove za podmirivanje svojih životnih potreba još u staro doba, prije naše ere.
Postoji dokumenat da je naselje Puračić, dobilo ime po vojvodi Purči koji se spominje 1249. godine u jednom dokumentu bana Matije Ninoslava. Danas se pretpostavlja da ako se ima u vidu podatak da su Rimljani u trećem vijeku
prije naše ere eksplotisali so iz Tuzlanskog bazena, moguće je da je Puračić stariji i od vojvode Purče, ali za tako nešto za sada nema pisanih dokumenata. Interesantno je još pomenuti u vezi ovog naseljelja da je 1893. godine
Austro-Ugarska formirala općinu Puračić kojoj su pripadali: Devetak, Poljice, Treštenica, Tulovići, Banovići, Ribnica, Orahovica, Turija, Babice, Prokosovići, Bikodže, Tabaci, Modrac i Puračić. Radi nejasnoća, treba reći da kada je Puračić bio općina, Banovići, ovakvi kakvi su danas, nisu ni postojali, postojalo je Banovići selo, od kojeg su zahvaljujući rudniku mrkog uglja nastao grad. Općina Puračić je prestala sa postojanjem nakon šezdeset dvije godine postojanja ili bolje rečeno 1955. godine.
U popisima početkom XVI stoljeća evidentirana je većina sadašnjih naselja lukavačke općine: Gornji i Donji Lukavac, Bokavići, Modrac, Srednja i Donja Smoluća, Puračić, Turija, Devetak, Dobošnica, Gnojnica, Kruševica i dr.
Ime Lukavac, koje se susreće i u drugim krajevima naše zemlje, spominje se u pisanim dokumentima 1528. godine kao Gornji i Donji Lukavac, a u popisu stanovništva iz 1885. godine spominje se kao Lukavac turski i Lukavac srpski.
U jednoj turskoj ispravi iz 1644. godine spominje se neki Paša Lukavac što mnogi uzimaju kao temelj za ime Lukavac, jer o imenu Lukavac postoji nekoliko verzija. Jedna od njih je sljedeća:
Prema jednoj staroj priči, nekad u prošlosti, negdje u starom Lukavcu, postojalo je mjesto gdje su ljudi-prolaznici morali plaćati maltarinu (neku vrstu carine). ”Maltadžija”, čovjek koji ”nije davao mira” prolaznicima, bio je poznat po svojoj lukavosti, jer je naplate vršio od nekih i dva puta, a i onemogućavao je da se ide zaobilaznim putevima, pa su ga ljudi zbog te njegove ”revnosti” u poslu, zvali ”Lukavcem”.
Nasuprot ovoj tezi, prihvatljiva je teorija da je Lukavac dobio ime od toponima luka, tj. niska ravnica u okuci rijeke.
Medutim, nastanak i razvoj grada Lukavca uslovljen je nastankom Fabrike sode.Lokacija “Prve bosanske tvornice amonijačne sode” i njenog naselja krajem proteklog stoljeća znalački je odabrana na desnoj obali Spreče, niže od utoka Jale, na sredini između željezničkih stanica Puračić i Bistarac novoizgrađene pruge Doboj-Simin Han, na lijevoj strani druma Tuzla-Doboj, ispod tadašnjeg naselja Lukavac turski.
U to vrijeme, na Spreči kod Puračića, radila je 1886. godine podignuta parna pilana sa dva turbo-gatera, u koju je na rezanje i obradu (najviše pragova za pruge i bačvarskih duga) iz posebno uređene otpremne vodoustave na Oskovi, tokom Spreče sve do rešetkaste brane kod pilane, dopremana oblovina smrče i drugih vrsta stoljetnog drveta sa padina Konjuha.
Dva kilometra prije pilane, u blizini sirovinskih izvora (soli u Tuzli, krečnjaka u okolini, dovoljno uglja i vode iz Spreče) i jeftine radne snage, i u blizini već razvijenijeg rudarstva, te pogodnim saobraćajnicama, Gustav van Tempelhoff, koji je doputovao sa okolnih obronaka osmatrao je i procjenjivao kotlinu, dajući prednosti istaknutim faktorima, upravo tu, na mjestu sadašnje Fabrike i Lukavca, na pustom prostoru zvanom “Bare”, odabire lokaciju i otpočinje izgradnja prve Fabrike amonijačne sode na Balkanu.
Lukavac se od male fabričke kolonije razvio u industrijsko naselje po svim zahtjevima urbane i komunalne tehnike, higijene i hortikulture. Osnova njegova razvoja bila su tri odvojena građevinska reona: sjeverozapadni uz samu Fabriku, nizvodno prema Spreči za radnike, zatim jugoistočni uz prugu u pravcu Tuzle, sa većim kućama i komfornim (višesobnim) stanovima u cvijetnim dvorištima i bastama sa toplom vodom, gdje su stanovali visoki činovnici i vodstvo Fabrike i sjeveroistočni reon, uz put iz naselja prema Katoličkoj crkvi i cesti Tuzla-Doboj sa kućama, dvorištima i baštama za majstore i druge fabričke namještenike.
Prvo oslobođenje Lukavca 30. septembra 1943. godine, odnosno drugo konačno oslobođenje Lukavca 13. septembra 1944. godine, Lukavac je dočekao sa 159 porodičnih stanova, podijeljenih, kao što je rečeno, u tri zasebna građevinska reona. Kasnijom rekonstrukcijom stambenih zgrada, se brojno stanje stanova povećalo i zajedno sa do tada novoizgrađenim 1958. godine iznosilo 269 stanova. U isto vrijeme došlo je do preuređenja ranijih i izgradnje novih samačkih soba, sportskih objekata i terena, ‘klubova”, odmarališta na Svatovcu i Vijencu, kao i niza drugih komunalnih objekata koji su bili potrebni za novorazvijeni grad.
U cilju da se poslijeratnom razvoju Lukavca osigura savremen tok, usklađen sa perspektivnim razvojem Fabrike, kao dotadašnjim “patronom” naselja, preduzete su potrebne inicijative za izradu planova urbanizacije Lukavca, u kom cilju organi upravljanja Fabrike sode upućuju 8. aprila 1948. godine Urbanističkom birou Sarajevo potrebne prijedloge i obrazloženja. Međutim, tek uvođenjem radničkog upravljanja, od 1950. godine, pitanja društvenog standarda: novi stanovi, asfaltiranje ulica, odmarališta, klubovi, pošta, bazen i dr., dobijaju prioritetno mjesto u sadržaju rada Radničkog savjeta Fabrike sode i drugih njenih organa, koji, u tom cilju, 1954. godine donose i poseban “Perspektivni plan komunalne izgradnje u Lukavcu”.
Razvoj radničkog samoupravljanja i u Koksno-hemijskom kombinatu, Rudniku Lukavac i drugim radnim organizacijama, te razvoj i jačanje komunalnih službi, osigurava sve povoljnije uslove za još brze i uspješnije promjene u gradu. Odlukama svih radničkih savjeta na jednoj i Skupštine općine na drugoj strani, razvoj Lukavca usmjerava se na novim osnovama i umjesto ranija tri odvojena reona, u kojima su živjeli podijeljeni radnici, majstori i činovnici, Lukavac postaje grad u kome žive radni Ijudi i građani iz raznih krajeva bivše Jugoslavije. Od tada Lukavac funkcioniše kao cjelina i danas broji oko 15 hiljada stanovnika.